Vào năm 1938, các nhà khoa học tại Đại học Harvard bắt đầu một nghiên cứu quy mô lớn để tìm câu trả lời cho một câu hỏi quan trọng: Điều gì khiến con người hạnh phúc và sống thọ hơn?
Họ đã theo dõi cuộc đời của 724 người thuộc nhiều tầng lớp khác nhau – từ sinh viên Harvard đến những đứa trẻ lớn lên trong các khu dân cư nghèo khó. Để hiểu rõ sự ảnh hưởng của các yếu tố khác nhau đến cuộc sống của họ, nhóm nghiên cứu thu thập dữ liệu về sức khỏe, tâm lý và lối sống của từng người. Cứ mỗi hai năm, những người tham gia sẽ được phỏng vấn về công việc, gia đình, các mối quan hệ, tình trạng thể chất và sức khỏe tinh thần của họ.
Sau hơn 85 năm nghiên cứu, kết luận quan trọng nhất đã được đưa ra: Những mối quan hệ tích cực chính là chìa khóa giúp con người sống lâu hơn, khỏe mạnh hơn và hạnh phúc hơn. Không phải tiền bạc, danh vọng hay thậm chí là thói quen tập luyện thể lực, mà sự kết nối xã hội – bao gồm tình bạn, tình yêu và sự gắn bó với gia đình – mới là yếu tố quan trọng nhất quyết định chất lượng cuộc sống.
Những mối quan hệ tích cực chính là chìa khóa giúp con người sống lâu hơn. (Ảnh minh họa).
Vì sao các mối quan hệ lại quan trọng hơn cả thể lực?
Nhà tâm lý học Robert Waldinger - Giám đốc nghiên cứu của Harvard giải thích rằng các mối quan hệ xã hội không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn tác động trực tiếp đến thể chất của con người. Khi có một mạng lưới quan hệ lành mạnh và bền chặt, chúng ta không chỉ cảm thấy hạnh phúc hơn mà còn giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm.
Một cuộc trò chuyện ý nghĩa với một người bạn thân, một người đồng nghiệp đáng tin cậy hay một thành viên trong gia đình có thể khiến chúng ta cảm thấy phấn chấn, tràn đầy năng lượng. Khi được lắng nghe và thấu hiểu, bộ não sẽ giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như: oxytocin hay serotonin,... những hormone giúp giảm căng thẳng, tăng cường cảm giác hạnh phúc. Điều này cũng tương tự như hiệu ứng tích cực khi chúng ta tập luyện thể dục, cơ thể cũng tràn đầy sinh lực và tâm trạng trở nên lạc quan hơn.
Ngược lại, căng thẳng từ các mối quan hệ độc hại hoặc sự cô đơn kéo dài có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe. Khi một người thường xuyên tranh cãi với gia đình, mâu thuẫn với đồng nghiệp hoặc cảm thấy bị cô lập trong xã hội, cơ thể họ sẽ tiết ra cortisol, một loại hormone căng thẳng có thể dẫn đến viêm nhiễm mãn tính, cao huyết áp và suy giảm hệ miễn dịch. Căng thẳng kéo dài còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đẩy nhanh quá trình lão hóa và thậm chí rút ngắn tuổi thọ.
Tâm trạng tích cực có thể giúp giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm. (Ảnh minh họa).
Bên cạnh đó, chất lượng mối quan hệ cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ. Những người có vòng tròn xã hội tốt, thường xuyên trò chuyện, chia sẻ với người thân hoặc bạn bè thân thiết có xu hướng ngủ sâu hơn và ít bị rối loạn giấc ngủ. Họ cảm thấy an toàn, được yêu thương và ít bị ám ảnh bởi những lo lắng trong cuộc sống. Trong khi đó, những người sống trong trạng thái cô đơn hoặc thường xuyên chịu áp lực tinh thần dễ bị mất ngủ, ngủ không sâu giấc, dẫn đến suy nhược cơ thể và tăng nguy cơ mắc các bệnh lý thần kinh, bao gồm trầm cảm.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những người có mối quan hệ xã hội tốt thường ít mắc bệnh tim mạch hơn. Sự kết nối với gia đình, bạn bè và cộng đồng giúp họ duy trì nhịp sinh học ổn định, điều hòa huyết áp và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim. Hơn nữa, khi có một mạng lưới quan hệ tích cực, họ sẽ dễ dàng tìm được sự hỗ trợ về mặt tinh thần cũng như lời khuyên hữu ích trong việc chăm sóc sức khỏe, từ đó có xu hướng duy trì lối sống lành mạnh hơn.
"Thể lực xã hội" là bí quyết sống thọ
Từ nghiên cứu, Harvard đưa ra một khái niệm là "Thể lực xã hội" (Social fitness) – tức là mức độ lành mạnh và cân bằng trong các mối quan hệ. Điều này cũng giống như rèn luyện thể lực cần tập thể dục thường xuyên, các mối quan hệ cũng cần được nuôi dưỡng và chăm sóc để phát triển bền vững. Nếu không, chúng có thể dần phai nhạt và khiến chúng ta rơi vào trạng thái cô lập, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Các nhà nghiên cứu đề xuất một cách đơn giản nhưng hiệu quả để kiểm tra và cải thiện chất lượng các mối quan hệ của là hãy tự hỏi bản thân: Ai là người đáp ứng những nhu cầu sau đây trong cuộc sống của bạn?
7 yếu tố quan trọng của một mối quan hệ lành mạnh:
- An toàn và bảo vệ: Ai là người bạn có thể tin tưởng, gọi điện khi gặp khó khăn hoặc sợ hãi?
- Học hỏi và phát triển: Ai luôn khuyến khích bạn thử thách bản thân và theo đuổi ước mơ?
- Thân thiết và chia sẻ: Ai là người bạn có thể tâm sự tất cả mọi chuyện trong cuộc sống?
- Gắn kết và đồng hành: Ai đã cùng bạn trải qua nhiều kỷ niệm đáng nhớ, giúp bạn cảm thấy là chính mình?
- Tình cảm lãng mạn: Bạn có cảm thấy hài lòng với đời sống tình cảm hiện tại không?
- Hỗ trợ thực tế và thông tin: Khi cần một lời khuyên hoặc sự giúp đỡ thực tế, bạn sẽ tìm đến ai?
- Niềm vui và thư giãn: Ai là người khiến bạn cười, cùng bạn đi chơi, xem phim hoặc thư giãn?
Hãy cố gắng xây dựng các mối quan hệ xã hội lành mạnh. (Ảnh minh họa).
Sau khi trả lời những câu hỏi trên, bạn có thể nhận ra rằng:
- Bạn có nhiều bạn bè để vui chơi, nhưng lại không có ai để tâm sự khi buồn.
- Bạn chỉ có một người duy nhất luôn giúp đỡ mình, trong khi những người khác không đóng vai trò quan trọng.
- Một người mà bạn từng xem nhẹ lại chính là người giúp bạn cảm thấy an toàn và thoải mái nhất.
Trong trường hợp bạn nhận thấy "thể lực xã hội" của mình yếu đi thì hãy bắt đầu bằng những hành động nhỏ:
- Liên lạc lại với bạn bè cũ, hỏi thăm họ và lên kế hoạch gặp mặt.
- Dành nhiều thời gian hơn cho gia đình, không chỉ đơn thuần là sống cùng nhau mà thực sự kết nối, trò chuyện và lắng nghe.
- Mở rộng mối quan hệ, tham gia các câu lạc bộ, nhóm cộng đồng để gặp gỡ những người mới.
- Bày tỏ sự quan tâm và biết ơn đối với những người quan trọng trong cuộc sống của bạn.