Mỹ mua tiêm kích F-15EX với giá "cắt cổ", đắt hơn cả F-35A

Tiêm kích F-15EX là phiên bản cao cấp nhất của dòng máy bay chiến đấu F-15; đây cũng được đánh giá là phiên bản "hoàn hảo" nhất, kể từ khi chiếc F-15 đầu tiên ra đời cách đây gần 50 năm. Tuy nhiên giá của nó không hề rẻ, với giá xấp xỉ 160 triệu USD/chiếc.Khi chiến đấu cơ F-15A cất cánh lần đầu tiên vào năm 1972, hình dáng khí động học của nó không có gì nổi bật so với F-14 cùng thời, khi đó F-15 chưa sử dụng hệ thống điều khiển bay bằng dây, hay hợp nhất thân cánh như F-16 sau này; ưu điểm lớn nhất là tỷ lệ lực đẩy/ trọng lượng đạt mức cao.Sau gần 50 năm phát triển, dòng máy bay chiến đấu F-15 đã đơm hoa kết trái, hiệu suất không ngừng thăng tiến theo thời gian, tuy nhiên, nó vẫn sử dụng cách bố trí khí động học nguyên bản, thậm chí còn giữ lại động cơ đã khá lạc hậu so với quan điểm hiện tại.Hướng cải tiến chủ yếu của máy bay tiêm kích F-15 về sau này, chủ yếu là nâng cấp điện tử hàng không, tăng các thùng nhiên liệu hợp quy và tăng các điểm treo bên ngoài. Các nhiệm vụ chiến đấu của F-15 cũng đã thay đổi, từ chiếm ưu thế trên không sang loại tiêm kích đa nhiệm.Năm 2010, Arab Saudi đã chi gần 30 tỷ USD để mua 80 chiếc chiến đấu cơ F-15SA mới và một số lượng lớn vũ khí đi kèm từ Mỹ. Đồng thời, nước này cũng nâng cấp khoảng 70 chiếc F-15S, lên tiêu chuẩn F-15SA.Chính vì những khách hàng hào phóng, sẵn sàng chi tiền như vậy, nên Boeing đã mua lại McDonnell Douglas; sau đó đầu tư nâng cấp F-15SA bằng hệ thống điều khiển bay kỹ thuật số. Nâng tổng số điểm gắn vũ khí của cả máy bay lên 15 điểm, tải trọng tối đa lên tới 13,275 tấn.Phiên bản F-15EX được trang bị radar mảng pha chủ động tiên tiến nhất AN/APG-82 X, có thể phát hiện mục tiêu có diện tích mặt cắt ngang 1 mét vuông ở bán cầu trước là 125 km. Về hệ thống điều khiển bay, F-15EX được hỗ trợ phần mềm bay chiến đấu Suite-9.Về tác chiến điện tử, F-15EX được trang bị hệ thống cảnh báo chủ động EPAWSS, tích hợp cảnh báo sớm radar / hồng ngoại và các biện pháp đối phó điện tử tiên tiến.Khoang lái của F-15EX được thay thế bằng màn hình hiển thị góc nhìn rộng (HUD) và màn hình chiến thuật tích hợp kích thước lớn (19×11 inch). F-15EX sử dụng hai động cơ phản lực cánh quạt F110-GE-129 của General Electric, cho lực đẩy đốt sau là 13,2 tấn và trần bay thực tế đã tăng từ 15.240 mét trước đó lên 18.288 mét.Máy bay chiến đấu F-15EX có khả năng phòng không cực mạnh; nếu sử dụng trụ composite AMBER, khi được lắp đủ vũ khí, F-15EX có thể mang theo 22 tên lửa không đối không, bao gồm tên lửa không tầm gần AIM-9X, và tên lửa tầm xa dẫn đường bằng radar chủ động AIM-120D.Khi thực hiện nhiệm vụ tấn công mặt đất, F-15EX sử dụng các loại tên lửa hành trình hoặc bom lượn đường kính nhỏ, hay tên lửa hành trình siêu thanh HAWC đang được phát triển, với tổng trọng lượng là 13,8 tấn vũ khí. F-15EX được mệnh danh là "xe chở bom".Theo kế hoạch của Không quân Mỹ trong thập niên 1990, đó là thay thế lần lượt F-15 và F-16 bằng F-22 và F-35, nhằm chiếm ưu thế hoàn toàn trước những đối thủ tiềm năng và với hai loại máy bay này, có thể giữ cho Không quân Mỹ ở trên đỉnh từ 3 đến 4 thập kỷ.Tuy nhiên kế hoạch không thể theo kịp những thay đổi, F-22 phải đóng cửa dây chuyền sản xuất, sau khi chỉ có 187 chiếc được sản xuất. F-35 đã bị chậm tiến độ, đội vốn và vô số lỗi chưa được khắc phục. Và cả hai loại máy bay trên, giá cả quá đắt đỏ.Trước khi quyết định mua F-15EX, Không quân Mỹ đã so sánh giá thành của F-15EX và F-35A. Theo tính toán, trong vòng 15 năm sau khi mua, chi phí cho mỗi giờ bay của F-15EX là trung bình 29.000 USD, trong khi chi phí cho mỗi giờ bay của F-35A là 44.000 USD trong cùng điều kiện.Chi phí bay của F-15EX rất thấp là do họ F-15 đã phục vụ trong Không quân Mỹ hơn 40 năm và đã thiết lập một hệ thống bảo dưỡng và cung cấp phụ tùng lớn và hoàn hảo. F-15EX vẫn có thể sử dụng hạ tầng hiện có để khai thác, nhưng F-35A phải bắt đầu lại.Về tính năng, F-15EX không có tính năng tàng hình, và nghiễm nhiên thua kém F-35A khi thực hiện nhiệm vụ tiến công vào những vùng có lực lượng phòng không mạnh. Tuy nhiên, F-15EX nhanh hơn và có tầm bay xa hơn, nên nó phù hợp với nhiệm vụ đánh chặn hơn F-35A.Quan trọng hơn, F-15EX là một máy bay chiến đấu hai chỗ ngồi. Các phi công phía sau có thể tập trung hơn vào nhiệm vụ tác chiến, điều khiển vũ khí và hỗ trợ phi công phía trước; phi công phía trước tập trung vào nhiệm vụ bay. Đây là lợi thế so với F-35A, vốn chỉ có một phi công.Mặc dù F-15EX được xác định nhiệm vụ khác với F-35A và không có mối quan hệ cạnh tranh, nhưng nó sẽ hoạt động tốt hơn F-35A khi thực hiện nhiều nhiệm vụ. Tuy nhiên giá ban đầu của nó thì không hề rẻ cho một chiến đấu cơ thế hệ 4 và có thiết kế đã gần 50 năm. Nguồn ảnh: USAF. Chiến đấu cơ F-15EX đầu tiên của Mỹ được tiến hành bay thử nghiệm trước khi được đưa vào biên chế lực lượng không quân. Nguồn: USAF.

Tiêm kích F-15EX là phiên bản cao cấp nhất của dòng máy bay chiến đấu F-15; đây cũng được đánh giá là phiên bản "hoàn hảo" nhất, kể từ khi chiếc F-15 đầu tiên ra đời cách đây gần 50 năm. Tuy nhiên giá của nó không hề rẻ, với giá xấp xỉ 160 triệu USD/chiếc.

Khi chiến đấu cơ F-15A cất cánh lần đầu tiên vào năm 1972, hình dáng khí động học của nó không có gì nổi bật so với F-14 cùng thời, khi đó F-15 chưa sử dụng hệ thống điều khiển bay bằng dây, hay hợp nhất thân cánh như F-16 sau này; ưu điểm lớn nhất là tỷ lệ lực đẩy/ trọng lượng đạt mức cao.

Sau gần 50 năm phát triển, dòng máy bay chiến đấu F-15 đã đơm hoa kết trái, hiệu suất không ngừng thăng tiến theo thời gian, tuy nhiên, nó vẫn sử dụng cách bố trí khí động học nguyên bản, thậm chí còn giữ lại động cơ đã khá lạc hậu so với quan điểm hiện tại.

Hướng cải tiến chủ yếu của máy bay tiêm kích F-15 về sau này, chủ yếu là nâng cấp điện tử hàng không, tăng các thùng nhiên liệu hợp quy và tăng các điểm treo bên ngoài. Các nhiệm vụ chiến đấu của F-15 cũng đã thay đổi, từ chiếm ưu thế trên không sang loại tiêm kích đa nhiệm.

Năm 2010, Arab Saudi đã chi gần 30 tỷ USD để mua 80 chiếc chiến đấu cơ F-15SA mới và một số lượng lớn vũ khí đi kèm từ Mỹ. Đồng thời, nước này cũng nâng cấp khoảng 70 chiếc F-15S, lên tiêu chuẩn F-15SA.

Chính vì những khách hàng hào phóng, sẵn sàng chi tiền như vậy, nên Boeing đã mua lại McDonnell Douglas; sau đó đầu tư nâng cấp F-15SA bằng hệ thống điều khiển bay kỹ thuật số. Nâng tổng số điểm gắn vũ khí của cả máy bay lên 15 điểm, tải trọng tối đa lên tới 13,275 tấn.

Phiên bản F-15EX được trang bị radar mảng pha chủ động tiên tiến nhất AN/APG-82 X, có thể phát hiện mục tiêu có diện tích mặt cắt ngang 1 mét vuông ở bán cầu trước là 125 km. Về hệ thống điều khiển bay, F-15EX được hỗ trợ phần mềm bay chiến đấu Suite-9.

Về tác chiến điện tử, F-15EX được trang bị hệ thống cảnh báo chủ động EPAWSS, tích hợp cảnh báo sớm radar / hồng ngoại và các biện pháp đối phó điện tử tiên tiến.

Khoang lái của F-15EX được thay thế bằng màn hình hiển thị góc nhìn rộng (HUD) và màn hình chiến thuật tích hợp kích thước lớn (19×11 inch). F-15EX sử dụng hai động cơ phản lực cánh quạt F110-GE-129 của General Electric, cho lực đẩy đốt sau là 13,2 tấn và trần bay thực tế đã tăng từ 15.240 mét trước đó lên 18.288 mét.

Máy bay chiến đấu F-15EX có khả năng phòng không cực mạnh; nếu sử dụng trụ composite AMBER, khi được lắp đủ vũ khí, F-15EX có thể mang theo 22 tên lửa không đối không, bao gồm tên lửa không tầm gần AIM-9X, và tên lửa tầm xa dẫn đường bằng radar chủ động AIM-120D.

Khi thực hiện nhiệm vụ tấn công mặt đất, F-15EX sử dụng các loại tên lửa hành trình hoặc bom lượn đường kính nhỏ, hay tên lửa hành trình siêu thanh HAWC đang được phát triển, với tổng trọng lượng là 13,8 tấn vũ khí. F-15EX được mệnh danh là "xe chở bom".

Theo kế hoạch của Không quân Mỹ trong thập niên 1990, đó là thay thế lần lượt F-15 và F-16 bằng F-22 và F-35, nhằm chiếm ưu thế hoàn toàn trước những đối thủ tiềm năng và với hai loại máy bay này, có thể giữ cho Không quân Mỹ ở trên đỉnh từ 3 đến 4 thập kỷ.

Tuy nhiên kế hoạch không thể theo kịp những thay đổi, F-22 phải đóng cửa dây chuyền sản xuất, sau khi chỉ có 187 chiếc được sản xuất. F-35 đã bị chậm tiến độ, đội vốn và vô số lỗi chưa được khắc phục. Và cả hai loại máy bay trên, giá cả quá đắt đỏ.

Trước khi quyết định mua F-15EX, Không quân Mỹ đã so sánh giá thành của F-15EX và F-35A. Theo tính toán, trong vòng 15 năm sau khi mua, chi phí cho mỗi giờ bay của F-15EX là trung bình 29.000 USD, trong khi chi phí cho mỗi giờ bay của F-35A là 44.000 USD trong cùng điều kiện.

Chi phí bay của F-15EX rất thấp là do họ F-15 đã phục vụ trong Không quân Mỹ hơn 40 năm và đã thiết lập một hệ thống bảo dưỡng và cung cấp phụ tùng lớn và hoàn hảo. F-15EX vẫn có thể sử dụng hạ tầng hiện có để khai thác, nhưng F-35A phải bắt đầu lại.

Về tính năng, F-15EX không có tính năng tàng hình, và nghiễm nhiên thua kém F-35A khi thực hiện nhiệm vụ tiến công vào những vùng có lực lượng phòng không mạnh. Tuy nhiên, F-15EX nhanh hơn và có tầm bay xa hơn, nên nó phù hợp với nhiệm vụ đánh chặn hơn F-35A.

Quan trọng hơn, F-15EX là một máy bay chiến đấu hai chỗ ngồi. Các phi công phía sau có thể tập trung hơn vào nhiệm vụ tác chiến, điều khiển vũ khí và hỗ trợ phi công phía trước; phi công phía trước tập trung vào nhiệm vụ bay. Đây là lợi thế so với F-35A, vốn chỉ có một phi công.

Mặc dù F-15EX được xác định nhiệm vụ khác với F-35A và không có mối quan hệ cạnh tranh, nhưng nó sẽ hoạt động tốt hơn F-35A khi thực hiện nhiều nhiệm vụ. Tuy nhiên giá ban đầu của nó thì không hề rẻ cho một chiến đấu cơ thế hệ 4 và có thiết kế đã gần 50 năm. Nguồn ảnh: USAF.

Chiến đấu cơ F-15EX đầu tiên của Mỹ được tiến hành bay thử nghiệm trước khi được đưa vào biên chế lực lượng không quân. Nguồn: USAF.