Có những loại cây vốn mọc hoang dại, tưởng không ăn được nhưng thực chất chúng lại có hương vị riêng, tạo nên nét độc đáo cho nhiều món ăn nổi tiếng. Trong số đó phải kể tới cây săng máu.
Theo tìm hiểu, săng máu hay sơn máu, thường mọc hoang dại ở bìa rừng, ven đường. Người dân địa phương giải thích sở dĩ chúng có tên gọi săng máu vì khi khai thác gỗ của cây, nhựa cây rỉ ra có mùi như xăng dầu nhưng lại có màu đỏ như máu.
Lá săng máu là đặc sản nổi tiếng trong món bánh tráng Trảng Bàng
Cây săng máu có bộ rễ to khỏe, trồng ở bờ tiếp xúc với dòng nước rễ cây sẽ mọc dọc theo bờ sông rạch tạo thành tấm chắn bảo vệ bờ đê, chống lại sự xói mòn của dòng chảy hoặc sự va đập của các cơn sóng do tàu, thuyền hoặc gió thổi tạo ra.
Cây cao trung bình khoảng 7-15m, lá dày, dài đến 30cm. Cây ra hoa màu vàng nhụy nâu, nở rộ từ tháng 5 đến khoảng tháng 6. Cây săng máu có trái màu xanh, khi chín chuyển qua màu đỏ.
Lá săng máu có vị chát nhẹ, hơi chua. Từ xưa đã được bà con ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ như Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh,... sử dụng như một loại rau ăn. Theo đó, lá săng máu kết hợp với các lá rừng như lá bứa, lá vừng, sao nhái, quế vị, lá mặt trăng, lá bí bái, lá lụa, rau cần nước, bằng lăng sông, đọt cóc, trâm sắn, trâm ổi trong món bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, bánh xèo miền Tây.
Lá này có vị chua nhẹ, hơi chát
Lá săng máu có thể chấm kho quẹt, các món cá thịt kho tộ đều cho mùi vị đúng điệu, vừa dân dã lại lạ miệng. Lá để sử dụng phải là lá non hoặc lá bánh tẻ vì khi đó chúng có vị chua thanh và mùi thơm, còn lá già sẽ bị giòn và xơ.
Ghé Trảng Bàng, Tây Ninh, thực khách khi thưởng thức những món ăn đặc sản vùng này, chắc chắn sẽ rất ấn tượng với đĩa rau rừng, đặc biệt là phải có sự xuất hiện của rau săng máu. Nếu như trước đây chỉ người dân biết tới săng máu thì giờ đây chúng thành đặc sản nổi tiếng khắp nơi, mang lại thu nhập cho người dân.
"Ngày trước cây săng máu trong tự nhiên có nhiều nhưng hiện nay đất hoang thu hẹp dần, rồi nhiều người đi hái nên số lượng không còn nhiều. Nhiều hộ dân nảy ra ý tưởng trồng săng máu, cây mọc dại vừa ít sâu bệnh, lại đỡ nhọc công đi hái. Sau khi cắt vài ngày, cây lại đâm chồi mới, xanh non mơn mởn. Tôi tìm mối đổ cho các thương lái, các hộ dân xung quanh cũng bắt chước trồng theo, rồi thành lập tổ hợp tác rau rừng.
Săng máu có thể thu hái lá quanh năm. Ngoài bán lá, tôi còn ươm cây giống để bán đi khắp nơi với giá khoảng vài chục nghìn đồng/bầu. Cây này có thể trồng trong vườn nhà hoặc ở ban công để tiện thu hái", ông Chánh (ở Bình Phước) chia sẻ.
Nhiều địa chỉ còn bán cả cây giống
Ở Philippines và Ấn Độ, nhựa của cây săng máu được xem như là thuốc giải ngộ độc, làm dầu gió để đắp và dùng trong làm thuốc uống điều trị thấp khớp và bại liệt.