“Chuyện về Despereaux” (tựa gốc: The Tale of Despereaux) là một trong những tác phẩm nổi bật nhất của nhà văn người Mỹ Kate DiCamillo, xuất bản lần đầu năm 2003 và đoạt Huy chương Newbery – giải thưởng văn học thiếu nhi danh giá của Hoa Kỳ – vào năm 2004. Với lối kể chuyện lôi cuốn, giàu chất thơ cùng thông điệp sâu sắc, cuốn sách đã trở thành một trong những tiểu thuyết thiếu nhi kinh điển của văn học hiện đại, được dịch ra hàng chục thứ tiếng và truyền cảm hứng cho hàng triệu độc giả nhỏ tuổi trên toàn thế giới.
 |
| NXB Hội Nhà Văn/ Nhã Nam 2010) - Giải Newbery Medal 2004. Đã được chuyển thể thành phim năm 2008. |
Cuốn sách gồm bốn phần, mỗi phần kể về hành trình của một nhân vật chính khác nhau, nhưng tất cả đều gắn bó mật thiết trong một mạch truyện thống nhất.
Nhân vật trung tâm là Despereaux Tilling – một chú chuột nhà có ngoại hình nhỏ bé khác thường, đôi tai dài, và niềm đam mê kỳ lạ với âm nhạc, sách và những câu chuyện cổ tích. Despereaux không sợ con người như các chuột khác, thậm chí còn đem lòng yêu nàng công chúa Pea – điều bị xem là dị biệt và phạm tội trong xã hội chuột. Sự khác biệt ấy khiến chú bị trục xuất khỏi thế giới chuột và đẩy vào một cuộc phiêu lưu sinh tử.
Phần I kể về bối cảnh và nguồn gốc của Despereaux.
Phần hai xoay quanh Roscuro – một con chuột cống sống trong bóng tối nhưng lại khao khát ánh sáng. Một sự cố trong lễ hội khiến nó trở thành kẻ thù của công chúa Pea và lên kế hoạch trả thù.
Phần ba kể về Miggery Sow – một cô bé giúp việc có cuộc đời khổ cực, từng bị cha bán đi. Cô ảo tưởng rằng mình có thể trở thành công chúa, và bị Roscuro lợi dụng trong âm mưu bắt cóc công chúa Pea.
Tất cả những quyển này đều cách nhau nhiều năm, và được dựng lên để viết nên phần IV. Phần này
là nơi những số phận tưởng chừng không liên quan ấy giao thoa. Despereaux, vượt qua nỗi sợ hãi và những giới hạn của bản thân, đã dũng cảm lao vào cuộc giải cứu công chúa, đồng thời đem lại sự tha thứ và chữa lành cho các nhân vật khác.
Dù được xếp vào thể loại thiếu nhi, “Chuyện về Despereaux” không chỉ dành cho trẻ em. Người lớn cũng sẽ tìm thấy trong đó những tầng ý nghĩa sâu sắc. DiCamillo không tô hồng thế giới; bà cho phép các nhân vật – kể cả trẻ em – trải qua tổn thương, mất mát, thù hận, và những sai lầm. Nhưng cuối cùng, điều làm nên sức mạnh của cuốn sách là niềm tin vào sự tha thứ, vào lòng trắc ẩn, và vào khả năng thay đổi của mỗi con người – hay kể cả là mỗi con chuột.
Despereaux, dù nhỏ bé và khác biệt, đã lựa chọn lòng dũng cảm thay vì nỗi sợ. Roscuro, dù bị bóng tối nuốt chửng, vẫn khao khát ánh sáng và sự tha thứ. Miggery, dù bị tổn thương, vẫn mơ mộng và khao khát tình yêu. Mỗi nhân vật đều mang trong mình sự thiếu sót, nhưng cũng đều có khả năng cứu rỗi – nếu được thấu hiểu.
Một trong những điểm nổi bật của “Chuyện về Despereaux” là cách kể chuyện trực tiếp của Kate DiCamillo. Tác giả thường xuyên phá vỡ “bức tường thứ tư”, trò chuyện trực tiếp với độc giả, đặt câu hỏi, đưa ra lời nhắn nhủ hoặc mời gọi người đọc cùng tưởng tượng. Giọng văn của DiCamillo đậm chất cổ tích nhưng không hề đơn giản; nó mang theo chiều sâu của sự trắc ẩn, sự tò mò về cái thiện và cái ác, và cả nỗi buồn ẩn giấu sau vẻ đẹp ngôn từ.
Phong cách ấy khiến cuốn sách vừa có thể đọc như một truyện phiêu lưu kỳ thú, vừa như một bài học đạo đức nhẹ nhàng mà thấm thía.
Tác phẩm nhận được nhiều đánh giá tích cực từ các nhà phê bình và giáo viên, thủ thư, phụ huynh trên toàn thế giới. The New York Times gọi đây là “một câu chuyện cổ tích hiện đại lấp lánh”. School Library Journal khen ngợi cách xây dựng nhân vật “sống động, đáng nhớ và đầy cảm xúc”.
Với những thành công, tiểu thuyết đã được chuyển thể thành phim hoạt hình The Tale of Despereaux năm 2008 do Universal Pictures sản xuất. Dù bộ phim nhận được nhiều ý kiến trái chiều và không thể truyền tải hết chiều sâu của cuốn sách, nó vẫn góp phần đưa Despereaux đến gần hơn với công chúng đại chúng.
“Chuyện về Despereaux” là một câu chuyện về lòng dũng cảm, về sự tha thứ, và về ánh sáng trong bóng tối. Dù bạn là ai – một đứa trẻ mới tập đọc, một thiếu niên đang khám phá thế giới, hay một người lớn đang tìm lại điều kỳ diệu – Despereaux sẽ luôn ở đó, với đôi tai dài, trái tim quả cảm và giọng nói nhỏ nhẹ mời gọi bạn bước vào thế giới của những điều tốt đẹp, dịu dàng.