PGS.TS Trần Ngọc Hải: “Thận trọng khi dịch chuyển cây xanh quý cạnh Hồ Gươm”

Những ngày qua, thông tin UBND quận Hoàn Kiếm có văn bản báo cáo UBND TP Hà Nội xem xét cho phép chặt hạ và dịch chuyển một số cây xanh trong đất dự án đầu tư cải tạo vườn hoa Lý Thái Tổ đã thu hút sự chú ý của dư luận.

Theo đó, Quận Hoàn Kiếm cho biết theo phương án thiết kế cải tạo, nâng cấp vườn hoa Lý Thái Tổ sẽ phải chặt hạ và dịch chuyển 25 cây xanh, do các cây xanh này nằm trên đường dạo và trên hệ thống nhạc nước của dự án.

8 cây gồm Vàng anh, Giáng hương, Muồng hoàng yến, Đề, Lát, Sưa đỏ và 2 cây Lộc vừng sẽ phải cắt hạ thân và tán để dịch chuyển trong nội bộ vườn hoa.

Có 8 cây gồm Giáng hương, Ngọc lan, 3 cây Bằng lăng, 3 cây Thàn mát phải cắt hạ thân và tán để dịch chuyển ra khỏi vườn hoa.

Ngoài ra, sẽ phải chặt hạ 9 cây gồm Thàn mát, Lát, Giàu nước, Muồng đen, Lan tây, Giáng hương, Liễu và 2 cây Lộc vừng do bị sâu mục, kém phát triển. Các cây này sẽ bị chặt hạ, không trồng lại.

Thông tin này đã vấp phải sự phản ứng của dư luận. Trong đó, nhiều ý kiến, nhà khoa học cho rằng, cần thận trọng trong việc chặt hạ cây xanh - những lá phổi xanh của TP Hà Nội, đặc biệt là cây xanh đã trồng lâu năm.

TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu và cảnh báo thiên tai bày tỏ sự lo ngại. Ông chia sẻ, nếu xây sân khấu nhạc nước mà phải đánh đổi những hàng cây cổ thụ được trồng từ hơn 50 năm trước thì tôi sẽ chọn hàng cây cổ thụ chứ không chọn nhạc nước. Muốn có nhạc nước hoàn toàn có thể lắp đặt ở không gian mặt hồ Hoàn Kiếm mà không nhất thiết phải đưa vào khu vực sắp giải tỏa làm công viên. Hơn nữa, việc bảo trì hệ thống nhạc nước rất tốn kém. Rất nhiều dự án nhạc nước sau khi khai trương một thời gian trở thành phế liệu. Việc này cần rất cẩn trọng khi đầu tư. Rất mong UBND thành phố cân nhắc thật kỹ để giữ lại cây nhiều nhất có thể", TS Nguyễn Ngọc Huy nói.

TS Huy cho biết, ông đã nhiều lần góp ý về phát triển cây xanh và đều được lắng nghe. Lần này hy vọng UBND thành phố Hà Nội cân nhắc kỹ phương án thiết kế, hoặc đề nghị thiết kế lại để giữ lấy cây xanh. Khi chưa cây nào bị chặt hạ, việc đóng góp ý kiến mang tính xây dựng vẫn luôn rất cần thiết.

Ngày 22/3, trao đổi với báo chí, đại diện UBND quận Hoàn Kiếm cho biết, để thực hiện dự án cải tạo vườn hoa Lý Thái Tổ, quận sẽ đánh chuyển một số cây bóng mát tại khu vực vườn hoa, chứ không chặt hạ. Theo đó, một số cây kém phát triển sẽ được đánh chuyển về vườn ươm, một số khác sẽ được đưa sang vị trí phù hợp.

Những cây quý hiếm như Sưa đỏ quận sẽ không dịch chuyển, trên nguyên tắc sau cải tạo sẽ giữ tối đa cây xanh.

Trước đó, trong thông cáo báo chí chính thức ngày 21/3 của UBND quận Hoàn Kiếm, Hà Nội về việc cải tạo vườn hoa Lý Thái Tổ, quận này cho biết sẽ loại bỏ một số cây bóng mát. Tuy nhiên, Quận chưa thông tin cụ thể về số lượng cây xanh sẽ bị chặt hạ, dịch chuyển.

Theo Quận, để cải tạo vườn hoa, một số cây xanh bóng mát không phù hợp sẽ được loại bỏ, đồng thời trồng bổ sung tăng diện tích bóng mát và cảnh quan của vườn hoa.

Trao đổi với Tri thức và Cuộc sống, PGS.TS Trần Ngọc Hải, chuyên gia về thực vật cây xanh, cho biết, xét về cảnh quan, cây xanh ven Hồ Gươm, đặc biệt là khu vực xung quanh tượng đài Lý Thái Tổ đã tạo ra một không gian hài hòa từ trước đến nay. Việc dịch chuyển cây xanh trước tượng đài, đặc biệt là hai bên tượng, sẽ khiến mọi người cảm thấy hụt hẫng.

Ông Hải chưa rõ Hà Nội định đặt hệ thống nhạc nước ở đâu, tuy nhiên, ông cho rằng cần giữ lại những cây xanh đó. Việc lắp đặt các công trình hiện đại như nhạc nước phải được thiết kế sao cho hài hòa với những gì đã có, không phải vì lý do hiện đại mà phá hủy hết các yếu tố cảnh quan cũ. Việc thay đổi cảnh quan, dịch chuyển cây xanh như vậy sẽ tạo ra một khoảng trống, đặc biệt vào mùa hè, khi các các cây xanh mất đi, không còn bóng mát, làm mất đi vẻ đẹp và giá trị cảnh quan.

Đặc biệt, có một số cây được ông Hải đánh giá rất cao, ví dụ như cây Vàng anh. Đây là cây bản địa, lá xanh quanh năm. Mùa ra lá non của nó cũng rất đẹp với màu tím rủ xuống, còn hoa thì vàng nổi bật. Loài cây này đã chứng tỏ sự thích nghi với điều kiện khắc nghiệt của Hà Nội.

Để dịch chuyển những cây này, sẽ phải cưa bớt cành, đào rễ, và việc này sẽ khiến cây khó phục hồi. Nhất là là sau trận bão Yagi vừa qua, những cây tồn tại được là nhờ vào sức sống mạnh mẽ. Nếu cắt rễ và gốc của chúng, cây sẽ sinh trưởng kém và không thể chống chọi với bão gió. Hơn nữa, nếu rễ bị tổn thương, dễ bị mối mục và thối, cây sẽ không thể phát triển ổn định.

"Như vậy, có thể thấy, việc này sẽ rất lãng phí tài nguyên, vừa tốn kém lại vừa phá vỡ cảnh quan”, PGS.TS Trần Ngọc Hải bày tỏ quan điểm.

Còn đối với các cây dễ trồng như cây Bằng lăng hoa tím, theo ông Hải, việc thay thế chúng là có thể chấp nhận được. Tuy cần lưu ý trồng từ cây nhỏ, không phải những cây đã được chặt và giâm lại.

Một lý do nữa, theo ông Hải, Hà Nội cũng cần phải thận trọng trong việc ra quyết định. Đó là giá trị tinh thần, di sản của cây xanh.

"Cây xanh không chỉ gắn liền với cảnh quan mà còn mang giá trị tinh thần, là chứng nhân của nhiều thế hệ. Những cây này có thể là kỷ niệm của các thế hệ lãnh đạo hoặc người dân Hà Nội qua các thời kỳ. Vì vậy, việc thay thế cây mà không quan tâm đến giá trị lịch sử và tinh thần của chúng là điều không nên", ông Hải nói.

Ông Hải cho rằng, Hà Nội cần tham khảo ý kiến của các chuyên gia và nhà khoa học trước khi thực hiện những thay đổi lớn về cảnh quan cây xanh. Việc tổ chức hội thảo và lấy ý kiến trước khi triển khai các dự án sẽ giúp đảm bảo các quyết định được đưa ra phù hợp với cả yếu tố sinh thái, cảnh quan và lịch sử.