Rasul Gamzatov sinh ngày 8 tháng 9 năm 1923 tại làng Cada, quận Khunzakhsky, Dagestan. Ông bắt đầu sáng tác từ năm 11 tuổi và tốt nghiệp Học viện Văn học mang tên M. Gorki. Trong suốt sự nghiệp, ông được biết đến với nhiều tác phẩm nổi tiếng như trường ca "Trò chuyện cùng cha" và "Sơn nữ"; các tuyển tập thơ "Ngôi sao trên cao", "Giá cuối cùng", "Bên bếp lửa" và đặc biệt là tác phẩm văn xuôi "Dagestan của tôi" .
Gamzatov đã được trao tặng nhiều danh hiệu cao quý như "Nhà thơ nhân dân Dagestan", "Anh hùng lao động Liên Xô" và giải thưởng "Hoa sen" của Hội nhà văn Á-Phi . Ông qua đời vào ngày 3 tháng 11 năm 2003 tại Moskva, để lại di sản văn học phong phú và sâu sắc.
 |
| Tác phẩm "Dagestan của tôi". |
Xuất bản lần đầu bằng tiếng Avar với tựa đề "Дир Дагъистан", "Dagestan của tôi" nhanh chóng được dịch sang nhiều ngôn ngữ, trong đó có tiếng Nga với tựa đề "Мой Дагестан". Tác phẩm này được coi là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của văn học Dagestan.
Cuốn sách không chỉ là tự truyện mà còn là bức tranh sống động về văn hóa, con người và tâm hồn của xứ sở Dagestan. Xuyên suốt tác phẩm là tình yêu bao la của ông dành cho mảnh đất quê hương – Dagestan, và dành cho dân tộc cũng như ngôn ngữ mẹ đẻ – dân tộc Avar, tiếng Avar. Cứ sau vài trang viết, tình yêu này lại được nhắc lại:
“Mơ hồ thấm từng âm thanh tiếng mẹ
Tôi bỗng tỉnh ra. Tới giây phút lạ lùng
Tôi chợt hiểu, người chữa tôi khỏi bệnh
Chẳng thể là ai, ngoài tiếng mẹ thân thương”.
"Dagestan của tôi" không tuân theo một thể loại cố định mà kết hợp giữa thơ ca, văn xuôi và phê bình. Gamzatov sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh và biểu cảm, kết hợp nhiều yếu tố văn học dân gian như tục ngữ, truyện cổ tích và ngụ ngôn.
Tác phẩm được chia thành hai phần: Phần đầu: Hoàn thành năm 1967, tập trung vào những suy tư về sáng tạo nghệ thuật, ngôn ngữ, chủ đề, thể loại và phong cách viết. Gamzatov chia sẻ quan điểm về việc viết bằng tiếng mẹ đẻ và tầm quan trọng của việc hiểu sâu sắc ngôn ngữ đó. Ông nhấn mạnh: "Hãy viết bằng thứ tiếng xa lạ nếu anh biết nó rõ hơn tiếng mẹ đẻ. Hoặc là hãy viết bằng tiếng mẹ đẻ nếu không biết một thứ tiếng nào khác" .
Phần hai: Hoàn thành năm 1970, tập trung vào tình cảm của tác giả đối với quê hương Dagestan, con người, các vấn đề đạo đức và lịch sử của vùng đất này. Gamzatov kể về cha mẹ, ngôi nhà, ba báu vật của Dagestan, con người, dân tộc, giọng nói, bài hát và sách. Ông sử dụng nhiều yếu tố văn học dân gian như tục ngữ, truyện cổ tích và ngụ ngôn để minh họa cho những suy nghĩ của mình.
Có thể nói, "Dagestan của tôi" là bức tranh toàn cảnh về văn hóa và con người Dagestan, một vùng đất đa dạng về dân tộc và truyền thống. Những câu chuyện dân gian, tục ngữ và ngụ ngôn đã được Gamzatov khéo léo lồng ghép giúp người đọc hiểu rõ hơn về tâm hồn và lối sống của người Dagestan.
Tác phẩm chứa đựng nhiều suy ngẫm về cuộc sống, con người và mối quan hệ giữa quá khứ và tương lai. Gamzatov nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn và tôn trọng quá khứ, coi đó là nền tảng để xây dựng tương lai. Ông viết: "Nếu anh bắn vào quá khứ bằng súng lục, tương lai sẽ đáp trả anh bằng đại bác." Câu nói này nhắc nhở chúng ta về hậu quả của việc lãng quên hoặc coi thường lịch sử và truyền thống.
"Dagestan của tôi" là sự kết hợp tinh tế giữa thơ ca và văn xuôi, tạo nên một phong cách độc đáo và giàu cảm xúc. Ngôn ngữ trong tác phẩm giàu hình ảnh và biểu cảm, thể hiện sự tài hoa của Gamzatov trong việc sử dụng ngôn từ. Ông không chỉ kể chuyện mà còn chia sẻ những suy tư về nghệ thuật sáng tác, ngôn ngữ và phong cách viết, mang lại cho người đọc cái nhìn sâu sắc về quá trình sáng tạo nghệ thuật.
Tác phẩm là nguồn tài liệu quý báu cho những ai quan tâm đến nghệ thuật viết văn và sáng tạo. Thông qua những câu chuyện đời thường và chân thực, tác giả chia sẻ kinh nghiệm và quan điểm về ngôn ngữ, đề tài, thể loại và bút pháp. Điều này giúp người đọc, đặc biệt là những người yêu văn học và muốn theo đuổi con đường viết lách, có thêm kiến thức và cảm hứng.
Đến nay, "Dagestan của tôi" đã có hơn 50 lần tái bản và được dịch ra 39 ngôn ngữ trên thế giới . Tác phẩm nhận được sự đánh giá cao từ các nhà văn cùng thời như Chinghiz Aitmatov, Grigol Abashidze, Savva Dangulov và Semyon Babayevsky . Chinghiz Aitmatov từng nhận xét rằng: "Sáng tạo của Gamzatov không giống bất cứ điều gì tôi từng đọc. Về mặt thể loại, có lẽ, nó không có gì tương tự trong văn học thế giới".
Tại Việt Nam, "Dagestan của tôi" được dịch giả Phan Hồng Giang và Bằng Việt (dịch phần thơ) chuyển ngữ sang tiếng Việt, giúp độc giả Việt Nam tiếp cận với tác phẩm đặc sắc này . Cuốn sách đã góp phần giới thiệu văn hóa và con người Dagestan đến với độc giả toàn cầu, đồng thời khẳng định vị thế của Rasul Gamzatov trong nền văn học thế giới.
"Dagestan của tôi" không chỉ là một tác phẩm văn học mà còn là cầu nối văn hóa, đưa người đọc đến với vùng đất Dagestan tươi đẹp và giàu truyền thống. Qua ngòi bút tài hoa của Rasul Gamzatov, chúng ta cảm nhận được tình yêu sâu sắc của ông dành cho quê hương và con người nơi đây, cùng những giá trị nhân văn cao cả mà ông truyền tải.