SA80: khẩu súng trường bullpup tệ hại nhất thế giới

Mẫu bullpup phát triển dài hơi nhất

Nước Anh cũng được xem là cái nôi của súng trường bullpup. Sau chiến tranh thế giới thứ 2, các nhà chế tạo vũ khí Anh đã có một kế hoạch đầy tham vọng nhằm phát triển một loại đạn và súng trường tiến công mới. Các nhà thiết kế đã tạo ra hai nguyên mẫu EM-1 và EM-2 sử dụng cỡ đạn 7mm, súng được chế tạo với khối đạn dược bố trí sau cò súng.

Mẫu thử nghiệm EM-2 hoàn thành vào năm 1951, các thử nghiệm cho thấy súng có độ tin cậy, độ chính xác rất cao, nó cho thấy đây là một mẫu súng đầy triển vọng, nếu được thông qua nó sẽ là súng trường bullpup đầu tiên của thế giới. Oái ăm thay, lúc đó NATO thông qua loại đạn tiêu chuẩn mới 7,62x51mm nên EM-2 không được chấp nhận.

Đến năm 1969, nhà máy  Enfield đã phát triển một loại súng trường tiến công mới dựa trên loại súng AR-18 của Mỹ được sản xuất tại công ty Sterling, Anh. Mẫu súng mới có tên XL64E5, súng sử dụng loại đạn 4,85x49mm.

SA80 IW - nguyên mẫu của SA80 L85 sử dụng loại đạn 4,85x49mm.

Quá trình thử nghiệm đã được hoàn thành vào năm 1976, tuy nhiên sau khi NATO quyết định tiêu chuẩn hóa đạn dược cho tất cả các thành viên trong khối về cỡ nòng 5,56x45mm, súng một lần nữa phải thiết kế lại.

Mẫu thiết kế mới có tên XL70E3 sử dụng loại đạn tiêu chuẩn NATO 5,56x45mm, các thử nghiệm, cải tiến được kéo dài cho đến tận những năm 1980 trước khi mẫu thử nghiệm đi vào sản xuất đại trà với tên gọi XL85, và XL86. Súng được chấp nhận đưa vào sử dụng trong quân đội Anh với tên gọi SA80 hay L85, L86, tức năm đưa súng vào sử dụng tương ứng với năm 1985 và 1986.

Con đường phát triển của SA80 đầy rẫy chông gai, các nhà thiết kế  Anh gặp quá nhiều khó khăn trong việc hoàn thiện súng, bên cạnh đó việc phải liên tục thay đổi loại đạn theo tiêu chuẩn của NATO đã góp phần làm cho quá trình phát triển bị kéo dài và thêm khó khăn.

Từ khi mẫu thử nghiệm XL64E5 được giới thiệu đến khi đưa vào sản xuất đại trà với tên gọi SA80 phải mất đến 16 năm, một quãng đường quá dài đối với một súng trường tiến công cá nhân. SA80 có lẽ là loại súng trường tiến công phát triển lâu nhất trong lịch sử.

Biến thể sản xuất loạt đầu tiên SA80 L85A1 bị chỉ trích gay gắt về độ tin cậy trong sử dụng.

SA80 (vũ khí hạng nhẹ những năm 1980) được thiết kế theo kiểu bullpup, toàn bộ khối đạn dược, bệ khóa nòng nằm phía sau cò súng, thiết kế này giúp tiết kiệm chiều dài trong khi vẫn đảm bảo được chiều dài nòng súng theo yêu cầu. Súng hoạt động theo nguyên tắc trích khí ngắn với vệ khóa nòng gắn khóa nòng xoay.

Đây được xem là một loại súng trường tiến công có độ chính xác rất cao, điều này có được là nhờ sự kết hợp giữa bullpup và trích khí ngắn cùng với thiết kế búa kim hỏa khá độc đáo. Búa đập vào  kim hỏa chậm hơn một chút trước khi búa có chế độ hoạt động tự động hoàn toàn (cơ chế này tương tự như cơ cấu làm chậm của AKM).

Súng có tay kéo khóa nòng nằm phía bên phải, buồng đạn, khóa nòng và các thiết bị quan trọng khác được làm bằng thép đặc biệt. Ốp lót tay phía trước làm bằng vật liệu tổng hợp, súng có thể tùy chọn trang bị súng phóng lựu 40mm bằng cách sử dụng một thiết bị gắn đặc biệt do Đức sản xuất, ngoài ra súng có thể trang bị lưỡi lê cho cận chiến.

Biến thể tiêu chuẩn của SA80 được trang bị kính ngắm quang học SUSAT, các biến thể trước đó sử dụng thước ngắm cơ khí. SA80 tiêu chuẩn có chiều dài 785mm, nòng súng dài 518mm, trọng lượng 3,82kg, tầm bắn hiệu quả dao động từ 400-800 mét.

Mẫu bullpup kém tin cậy nhất

SA80 là một súng trường bullpup có thiết kế rất hiện đại song kiểu thiết kế lại không tối ưu như khẩu Steyr AUG nên súng rất phức tạp trong chế tạo và độ tin cậy không cao. Tay kéo khóa nòng nằm phía bên phải nên rất bất tiện khi lên đạn.

Một số biến thể của SA80 L85A2 - từ biến thể này mẫu súng này mới đạt được độ tin cậy hiệu quả chiến đấu như mong muốn.

Lỗi nặng nhất của SA80 là thường xuyên bị tắc đạn khi hệ thống chuyển động không được bôi trơn kịp thời. Tuy nhiên, việc bôi trơn thường xuyên các bộ phận chuyển động lại khiến cho súng dể bị dính cát hơn.

Những lỗ tản nhiệt phía trên súng giúp làm mát rất tốt nhưng chúng biến thành những cái “máy hút bụi” khi súng hoạt động trong điều kiện môi trường bụi bẩn cao. Ttrong chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất, đã có hơn 50 lỗi phát sinh được ghi nhận đối với SA80.

Thủy quân lục chiến Anh đã chỉ trích gay gắt việc chọn SA80 vào sử dụng, điều này đã dẫn đến nỗ lực cải tiến súng vào năm 2000, Anh đã phải chi tới 400 bảng Anh cho mỗi khẩu SA80 thiết kế lại hay còn gọi là SA80 2A hay L85A2.

Các thay đổi bao gồm, cải tiến búa kim hỏa, sửa đổi khóa nòng, làm chậm quá trình đập búa vào kim hỏa trước khi súng ở chế độ tự động hoàn toàn, nâng cao khả năng ổn định và độ tin cậy. SA80 L85A2 sau khi cải tiến đạt được độ tin cậy tốt hơn, được đánh giá là súng bộ binh cá nhân tốt nhất nước Anh.

SA80 được sử dụng khá hạn chế trên thế giới, ngoài quân đội Hoàng gia Anh chỉ có Bolivia, Jamaica sử dụng loại súng này.

Biến thể đầu tiên của SA80 được đánh giá rất thấp, thậm chí nó còn bị liệt vào danh sách đen. Tuy nhiên những cải tiến về sau từ biến thể L85A2 đã lấy lại được hình ảnh của súng và giúp nó khẳng định được vai trò súng trường tiến công tiêu chuẩn cho Quân đội Hoàng gia Anh.