Ngôi làng nhỏ hồi sinh nghề làm đồ trang trí Giáng sinh bằng thủy tinh

Ngôi làng đang làm sống lại nghề thủ công truyền thống có từ thế kỷ 18.

Trong xưởng sản xuất được xây bằng những viên gạch màu đỏ từ năm 1704, sáu thanh niên đang thổi thủy tinh. Họ phối hợp các động tác nhịp nhàng, chính xác. Nhìn họ làm việc, tưởng rằng mọi thứ đều đơn giản, nhưng họ đang sản xuất một món hàng cao cấp.

Để làm ra một quả bóng thủy tinh treo trên cây thông Giáng sinh là một nỗ lực tập thể: 3 người phụ trách thủy tinh trong lò, một người cắt, một người tạo khuôn và một người đính bóng khi ra lò. Mỗi người phụ trách một công đoạn và phối hợp nhịp nhàng : từ quả bóng màu được đặt ở đầu gậy của người thợ thủy tinh đến việc lắp đặt phần đính kèm của quả bóng, bao gồm cả việc gắp thủy tinh nóng chảy trong lò ở nhiệt độ 1.150°C.

Các thao tác nối tiếp nhau nhịp nhàng. Mỗi quả bóng được làm trong vòng chưa đầy 4 phút. “Chúng tôi gọi đó là vở ballet của những người thợ thủy tinh. Mọi người đều thực hiện sản phẩm của mình từ A đến Z”, ông Philippe Schampion, quản lý xưởng cho biết.

Mỗi ngày, 200 quả bóng Extra, phiên bản đương đại trang trí Giáng sinh được sản xuất trong căn xưởng này. Ở đây có ba địa điểm sản xuất thủy tinh Meisenthal. Tất cả đều làm thủ công. Điều này khiến du khách thích thú và tò mò. Họ đến đây rất đông, đặc biệt vào dịp gần tới lễ Giáng sinh.

Hồi sinh nghề truyền thống địa phương

Địa điểm lâu đời nhất chính là xưởng sản xuất có từ năm 1704. Đây cũng là nơi đón tiếp đông du khách tới tham quan, tìm hiểu các công đoạn sản xuất. Ông Jean-Claude Schilt, nghệ nhân làm thủy tinh cho biết, trong 6 tuần, xưởng đón tiếp tới 40.000 du khách. Một hiện tượng du tại một ngôi làng nhỏ chỉ hơn 600 cư dân, nằm giữa biên giới Pháp-Đức.

Đồ trang trí Giáng sinh đã đưa Meisenthal trở lại bản đồ các xưởng sản xuất thủy tinh nổi tiếng, cùng với các nhà máy pha lê lân cận của Saint-Louis, ở Saint-Louis-lès-Bitche, và Lalique, ở Wingen-sur-Moder. Đây là những cái tên nổi tiếng trên toàn thế giới nhờ những sản phẩm sang trọng. Nhưng lịch sử của xưởng thủy tinh Meisenthal lại rất độc đáo.

Được thành lập vào năm 1704, xưởng thủy tinh hoạt động cho đến ngày 31/12/1969. Tại đây sản xuất tập trung vào các vật dụng hàng ngày: ly, bình an toàn, khay... Sự cạnh tranh và hiện đại hóa quy trình sản xuất đã buộc xưởng sản xuất thủ công phải đóng cửa. Tuy nhiên, các tòa nhà gạch đỏ với một ống khói lớn vẫn còn ở giữa làng.

Vào năm 1992, trái tim của xưởng đã bắt đầu đập trở lại nhờ những người thợ đam mê. Tham vọng của họ: làm sống lại bí quyết của những người thợ thủy tinh bậc thầy cuối cùng của xứ “Pays de Bitche”. Công việc truyền nghề được bắt đầu tại Trung tâm nghệ thuật thủy tinh quốc tế (CIAV) ở Meisenthal, nơi gặp gỡ và giao lưu giữa những người thợ thổi thủy tinh, người học nghề, nghệ sĩ, nhà thiết kế...

Vào cuối những năm 1990, CIAV đã tái khởi động hoạt động sản xuất đồ trang trí Giáng sinh bằng thủy tinh thổi, một di sản địa phương. Trên thực tế, chúng được làm vào năm 1858, cách Meisenthal vài km, trong xưởng thủy tinh của thị trấn Goetzenbruck lân cận, và được sản xuất cho đến năm 1964, với khoảng 250.000 sản phẩm mỗi năm. Sự xuất hiện của bóng nhựa trên thị trường đã lấn át bóng thủy tinh truyền thống.

Trong hơn 20 năm, Meisenthal đã tiếp nối truyền thống đồng thời tạo sự riêng biệt. Mỗi năm, một mẫu quả bóng được chọn, là kết quả công việc của một nhà thiết kế trẻ. Ở Meisenthal, quả bóng Giáng sinh vì thế được nâng lên hàng tác phẩm nghệ thuật. “Sự ra đời của một quả bóng thật tuyệt vời! Thực hiện một dự án từ A đến Z trong vòng chưa đầy một năm, sản xuất 3.000 món trang trí từ tháng 9 đến Giáng sinh và cuối cùng đạt được 35.000 món đồ, đó là một công việc cực kỳ căng thẳng”, ông Philippe Schampion nhấn mạnh.

Năm nay, bóng trang trí Giáng sinh Meisenthal có tên Extra, và là tác phẩm của Nicolas Verschaeve, một nhà thiết kế 27 tuổi người Bỉ gốc Luxembourg.

Từ trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo nghệ thuật, Nicolas đã cho ra đời Extra, quả bóng được ghép từ hai đế chai. Anh giải thích về hành trình của mình: “Tôi quan tâm đến di sản lịch sử của các xưởng thủy tinh ở Meisenthal và Northern Vosges, nơi sản xuất ra nhiều đồ vật hàng ngày, bộ đồ ăn: chai lọ, ly, đĩa làm bánh,... Và trong tất cả những đồ vật công nghiệp, tôi tập trung vào chiếc chai thủy tinh. Theo tôi, nó thể hiện rõ nhất sự thân mật và chia sẻ”.

Làm đồ vật này không đơn giản chút nào, nhất là về kỹ thuật vì yêu cầu phải thổi được. Ngoài ra, quả bóng không được gây tranh cãi, nó phải có khả năng kể một câu chuyện, đưa chúng ta sang một thế giới khác.

Nhà thiết kế đã giữ lại một chi tiết tầm thường, phần đáy cong với những đường sọc nhỏ, để biến nó thành một vật thể mang tính thẩm mỹ. Từ những bản phác thảo đầu tiên cho đến những quả bóng được trưng bày trong cửa hàng, qua các nguyên mẫu được làm bằng khuôn thạch cao rồi đến việc sản xuất trong khuôn gang, công việc này mất vài tháng mới thành hiện thực.

Trong khi hoạt động sản xuất và bán hàng đang diễn ra sôi nổi vào tháng 12 này, Nicolas Verschaeve coi trọng cao trải nghiệm nghệ thuật của mình và những tác động của sản phẩm. “Bản thân nó là một vật thể khá khiêm tốn, tuy nhiên, những gì nó đại diện, đó là toàn bộ di sản của những địa điểm sản xuất thủy tinh ở đây được truyền qua vật thể nhỏ bé này ». Nicolas Verschaeve cho biết rất hài lòng khi sáng tạo của anh chạm đến những người đồng tu nghệ thuật cũng như những người dân gắn bó với văn hóa đại chúng địa phương.

Nicolas Verschaeve cũng rất hạnh phúc khi đã đối mặt với một thách thức ngoài sức tưởng tượng cua mình. "Đây là dự án đầu tiên mà tôi sản xuất hàng loạt lớn. Sẽ có gần 40.000 quả cầu sẽ được thổi trong năm nay. Điều này đặt tôi trước trách nhiệm của mình. Khi chúng ta sản xuất một sản phẩm chỉ có năm hoặc mười chiếc và mắc lỗi, điều đó không nghiêm trọng bằng việc mắc lỗi trên 40.000 chiếc. Và đồng thời, nếu có sản xuất nhiều như vậy, đó có nghĩa là đã có một sự chào đón tuyệt vời, mọi người đánh giá cao sản phẩm. Vì vậy, đó là một phần thưởng tuyệt vời và đặc biệt là một công việc theo nhóm tuyệt vời", anh Nicolas Verschaeve chia sẻ.

Bảo tồn và phát triển nghề truyền thống

Việc truyền tải kiến thức và cử chỉ là một trong những nét chủ đạo của thợ làm thủy tinh bậc thầy Jean-Marc Schilt. “Cha mẹ tôi làm việc tại nhà máy ở Saint-Louis, bản thân tôi bắt đầu làm việc ở đó, đầu tiên là bảo trì các công cụ sản xuất, sau đó là thợ thủy tinh, và tôi đã làm việc ở Meisenthal từ năm 2002. Giờ đến lượt tôi truyền đạt kiến thức của mình”, ông nói. Đối với Jean-Marc, việc bàn giao này đi đôi với sự hài lòng của cá nhân: con trai ông, Thomas cũng là thợ thủy tinh tại CIAV.

Công việc truyền nghề không dừng lại ở việc sản xuất đồ trang trí Giáng sinh, kéo dài từ tháng 9 đến tháng 12. Hoàn toàn ngược lại. “Từ tháng Một đến lễ Phục sinh, đó là khoảng thời gian yên tĩnh hơn một chút, chúng tôi tận dụng thời gian này để đón thực tập sinh và thành lập các nhóm nghiên cứu, làm nguyên mẫu. Và vào Lễ Phục sinh, mùa du lịch bắt đầu: chúng tôi làm những đồ vật nhỏ - những chiếc ly nhỏ, những chiếc bình nhỏ - để bán trong các cửa hàng trước khi dồn sức vào mùa đồ trang trí Giáng sinh vào tháng Chín”.

Khoảng 70.000 bóng trang trí Giáng sinh được sản xuất từ ba xưởng của Meisenthal mỗi năm: một nửa là mẫu mới, nửa còn lại là các sản phẩm cũ được làm lại. Yann Grienenberger, Giám đốc CIAV, cho biết: “Khối lượng sản phẩm này được sản xuất từ thiết bị của chúng tôi, từ ba lò nung và từ những thợ làm thủy tinh tuyệt vời của chúng tôi”.

Ngoài nhu cầu lớn về bóng trang trí Giáng sinh, những quả bóng thủy tinh Meisenthal còn đáp ứng một triết lý. “Chúng tôi giống như một người nông dân ở đáy thung lũng sử dụng đất của mình một cách có trách nhiệm. Chúng tôi sử dụng nghề thủ công bền vững: với thiết bị chúng tôi có, với những người phụ nữ và nam giới trong nhóm, chúng tôi tạo ra những gì có thể, với niềm đam mê. Và chúng tôi chủ yếu bán hàng ngay tại địa phương, ở Meisenthal”, ông Yann Grienenberger cho biết.

Những quả bóng thủy tinh Meisenthal bán chạy vì có tới 40.000 du khách tới đây chỉ trong 6 tuần cuối năm. Vì vậy, quả bóng Giáng sinh góp phần thúc đẩy du lịch ở vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa. Để thu hút và giữ chân những du khách này, xưởng thủy tinh lột xác thực sự trong những năm gần đây.

Một dự án cải tạo khổng lồ đã được cộng đồng các xã thuộc “Pays de Bitche” thực hiện với ngân sách 15 triệu euro. CIAV được mở rộng để lắp đặt hai lò mới và xây dựng một cửa hàng bán đồ thủy tinh.

Bảo tàng Thủy tinh vốn đã tồn tại nay được thay đổi hoàn toàn và diện tích đã tăng gấp đôi: có phòng về kỹ thuật sản xuất thủy tinh, nóng hoặc lạnh; một phòng khác về các đồ vật được làm tại xưởng thủy tinh Lorraine trong suốt lịch sử; hay một không gian dành riêng cho các tác phẩm của Emile Gallé, người đã cộng tác với xưởng thủy tinh Meisenthal vào nửa sau thế kỷ 19.

Đối diện bảo tàng, là hội trường bằng kính rộng lớn, một nơi mang tính biểu tượng của khu vực. Tòa nhà công nghiệp, nơi lưu giữ những lò thủy tinh cũ, nay đã trở thành địa điểm văn hóa, phòng triển lãm, biểu diễn và hòa nhạc với các thể loại đa dạng, từ nghệ thuật đương đại đến nhạc rock và nghệ thuật đường phố.

Du khách đến cơ sở sản xuất thủy tinh Meisenthal được đắm mình trong cả một địa điểm di sản đáng chú ý và một môi trường văn hóa thực sự đáng để ghé thăm.