Được ví như một “kỳ quan” của chiến thuật quân sự thời cổ đại, đội hình phalanx hay phương trận là cách dàn quân gồm nhiều lớp bộ binh nặng được vũ trang giáo, kích, hoặc những vũ khí tương tự, liên kết chặt chẽ để tạo nên một khối thống nhất với năng lực tấn công và phòng thủ toàn diện trên chiến trường. Đội hình phalanx được áp dụng trong rất nhiều đội quân thời cổ đại, nhưng gặt hái nhiều thành công nhất ở các thành bang Hy Lạp và đế chế Macedonia. Nhiều trận đánh lớn làm rung chuyển lịch sử của các thế lực này xoay quanh đội hình phalanx.Dù rất hiệu quả, đội hình phalanx cũng có những điểm yếu lớn. Đầu tiên, đội hình này cồng kềnh và ít cơ động nên chỉ hiệu quả ở những nơi địa hình bằng phẳng. Khi di chuyển qua những địa hình xấu, khoảng trống giữa các khối quân sẽ lộ ra.Trong tình thế này, phalanx trở nên rất dễ tiêu diệt bởi những đơn vị cơ động hơn. Điển hình như trông trận Pydna, các binh sĩ legion La Mã với kiếm ngắn và cách di chuyển linh hoạt đã né được các cây giáo giáo dài của quân Macedonia và phá tan đội hình phalanx của kẻ thủ.Được trang bị giáp nặng, các chiến binh trong đội hình phalanx được bảo vệ rất tốt. Nhưng sự chậm chạp của họ trở thành tử huyệt khi đối mặt với những lực lượng trang bị nhẹ, linh hoạt và có khả năng sử dụng vũ khí tầm xa điêu luyện.Ví dụ như trận Lechaeum, một lực lượng Athens trang bị nhẹ và cơ động với lao và nỏ đã đánh cho một đơn vị bộ binh nặng của Sparta tan tành. Trong trận này, đội hình phalanx của Sparta đã sụp đổ vì không có lực lượng bắn cung bảo vệ như mọi khi.Trên chiến trường, đội hình phalanx rất khó công phá theo hướng trực diện, nhưng lại khá yếu ở hai cánh. Nếu không có lực lượng phụ trợ bảo vệ, hai cánh của phalanx rất dễ bị đổi phương khoét sâu và làm tan rã cả đội hình bằng những lực lượng cơ động.Điều này thể hiện rõ ở trận Magnesia. Trong trận này, đội hình phalanx kèm voi chiến của quân Seleukos bị bộ binh La Mã vây tứ phía đã trở nên rối loạn và nhanh chóng bị đối phương tiêu diệt.Mời quý độc giả xem video: Ai Cập phát hiện thêm kho báu cổ đại với hơn 100 quan tài chứa xác ướp 2.500 năm | VTV24.
Được ví như một “kỳ quan” của chiến thuật quân sự thời cổ đại, đội hình phalanx hay phương trận là cách dàn quân gồm nhiều lớp bộ binh nặng được vũ trang giáo, kích, hoặc những vũ khí tương tự, liên kết chặt chẽ để tạo nên một khối thống nhất với năng lực tấn công và phòng thủ toàn diện trên chiến trường.
Đội hình phalanx được áp dụng trong rất nhiều đội quân thời cổ đại, nhưng gặt hái nhiều thành công nhất ở các thành bang Hy Lạp và đế chế Macedonia. Nhiều trận đánh lớn làm rung chuyển lịch sử của các thế lực này xoay quanh đội hình phalanx.
Dù rất hiệu quả, đội hình phalanx cũng có những điểm yếu lớn. Đầu tiên, đội hình này cồng kềnh và ít cơ động nên chỉ hiệu quả ở những nơi địa hình bằng phẳng. Khi di chuyển qua những địa hình xấu, khoảng trống giữa các khối quân sẽ lộ ra.
Trong tình thế này, phalanx trở nên rất dễ tiêu diệt bởi những đơn vị cơ động hơn. Điển hình như trông trận Pydna, các binh sĩ legion La Mã với kiếm ngắn và cách di chuyển linh hoạt đã né được các cây giáo giáo dài của quân Macedonia và phá tan đội hình phalanx của kẻ thủ.
Được trang bị giáp nặng, các chiến binh trong đội hình phalanx được bảo vệ rất tốt. Nhưng sự chậm chạp của họ trở thành tử huyệt khi đối mặt với những lực lượng trang bị nhẹ, linh hoạt và có khả năng sử dụng vũ khí tầm xa điêu luyện.
Ví dụ như trận Lechaeum, một lực lượng Athens trang bị nhẹ và cơ động với lao và nỏ đã đánh cho một đơn vị bộ binh nặng của Sparta tan tành. Trong trận này, đội hình phalanx của Sparta đã sụp đổ vì không có lực lượng bắn cung bảo vệ như mọi khi.
Trên chiến trường, đội hình phalanx rất khó công phá theo hướng trực diện, nhưng lại khá yếu ở hai cánh. Nếu không có lực lượng phụ trợ bảo vệ, hai cánh của phalanx rất dễ bị đổi phương khoét sâu và làm tan rã cả đội hình bằng những lực lượng cơ động.
Điều này thể hiện rõ ở trận Magnesia. Trong trận này, đội hình phalanx kèm voi chiến của quân Seleukos bị bộ binh La Mã vây tứ phía đã trở nên rối loạn và nhanh chóng bị đối phương tiêu diệt.
Mời quý độc giả xem video: Ai Cập phát hiện thêm kho báu cổ đại với hơn 100 quan tài chứa xác ướp 2.500 năm | VTV24.