Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA) ở La Haye sẽ đưa ra phán quyết trong tháng 5 hoặc tháng 6 về tranh chấp ở Biển Đông giữa Trung Quốc và Philippines, sau khi Manila nộp đơn kiện trong năm 2013.
 |
| Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario trình bày trong phiên khai mạc Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA) ở La Haye. Ảnh PCA |
Giáo sư quan hệ quốc tế Thi Ngân Hồng tại Đại học Nhân dân Trung Quốc ở Bắc Kinh nói: “Người ta tin rằng phán quyết sẽ bất lợi cho Trung Quốc và có những lo ngại rằng các nước khác như Mỹ và Nhật sẽ nhân cơ hội này thách thức thêm đối với tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở khu vực”.
Giáo sư Thi Ngân Hồng tiên đoán Trung Quốc có thể đáp trả bằng cách bắt đầu bồi đắp bãi Scarborough (mà Trung Quốc gọi là Hoàng Nham) gần Philippines. Có nhiều dấu hiệu củng cố cho nhận định này.
Trong khi chờ phán quyết và cảnh giác với các hành động của Trung Quốc, các nước khác có tuyên bố chủ quyền đang tìm cách mua sắm vũ khí mới để đối phó với Trung Quốc.
Ông Carl Baker, giám đốc chương trình thuộc Diễn đàn Thái Bình Dương của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tến (ISIS) nói: “Điều chắc chắn là hầu hết các nước Đông Nam Á, đặc biệt là Philippines và Việt Nam, đã chọn cải thiện quan hệ với Mỹ và Nhật Bản trong một nỗ lực rộng lớn hơn để tăng cường năng lực tuần tra và bảo vệ những tuyên bố chủ quyền biển của họ ở khu vực”.
Trong một bài viết được Forbes Asia đăng tải hôm 28/4, nhà phân tích Ralph Jennings cho rằng PCA được nhiều người trông đợi sẽ đứng về phía Philippines. Trung Quốc tin rằng tòa án của Liên Hợp Quốc này không có đủ thẩm quyền để phán quyết. Trung Quốc đưa ra cái gọi là “đường chín đoạn” (còn gọi là “đường lưỡi bò”) để đòi chủ quyền Biển Đông. Nhưng Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển thường chỉ trao cho các nước vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý tính từ bờ biển, nhỏ hơn nhiều so với đòi hỏi của Trung Quốc.
Nhận định về tình hình sau khi có phán quyết, nhà phân tích Ralph Jennings cho rằng việc sử dụng Biển Đông với những tranh cãi đi kèm sẽ vẫn diễn ra như trước đây. Không nước nào trong số 6 nước đòi chủ quyền sẽ thay đổi quan điểm cũng như không sử dụng vũ lực để khẳng định chủ quyền. Điều đó có nghĩa là việc đánh bắt cá, khoan dầu khí và vận tải biển sẽ tuân theo nguyên trạng, theo nguyên tắc ai đến trước sẽ giành được quyền trước.
Trung Quốc có thể chống đối nhiều bên: từ Manila cho đến Washington, thậm chí cả Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA) của Liên Hợp Quốc.
Ông Sean King, phó giám đốc hãng tư vấn Park Strategies ở New York, nhận định: “Bắc Kinh sẽ thịnh nộ tối đa về phán quyết và từ chối công nhận giá trị của nó. Việt Nam và các nước khác sẽ lịch sự hoan nghênh một phán quyết có lợi cho Manila, vì phán quyết sẽ làm mất thể diện của Trung Quốc một chút, trong khi làm tăng vị thế của các nước kia đối với Bắc Kinh.”
Ngày 28/4, Mỹ cho rằng Trung Quốc sẽ mất uy tín nghiêm trọng nếu phớt lờ phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA) về Biển Đông, đồng thời thúc giục các nước Đông Nam Á đoàn kết lại sau khi phán quyết được PCA đưa ra.
Phán quyết của PCA được dự báo là có lợi cho Philippines. Nếu đúng như vậy, căng thẳng trong khu vực có nguy cơ sẽ gia tăng, vì Trung Quốc đã không chấp nhận thẩm quyền của tòa án án LHQ này.
Tuyên bố trong một cuộc điều trần trước Hạ viện ngày 28/4, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Anthony Blinken nói rằng Trung Quốc không thể vừa là nước đã ký Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), vừa phủ nhận các điều khoản của UNCLOS, trong đó có điều khoản về “hiệu lực bắt buộc của bất kỳ quyết định nào của trọng tài”. Hơn thế nữa, nếu Bắc Kinh phớt lờ phán quyết của PCA về Biển Đông, uy tín của Trung Quốc sẽ bị tổn hại nghiêm trọng, khiến các nước trong khu vực xích lại với nhau và thậm chí gần với Mỹ hơn.