Liệu Nga-Nhật có thỏa hiệp về tranh chấp lãnh thổ?

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tuyên bố sẽ cử cố vấn đối ngoại là Tổng thư ký Hội đồng An ninh quốc gia Shotaro Yachi đến Moscow. Thời gian chuyến công tác được dự kiến vào đầu tháng Bảy.

Mục đích chính của ông Yachi là chuẩn bị cho chuyến thăm của Tổng thống Vladimir Putin tới Nhật Bản trong năm nay, thảo luận các bước cụ thể xúc tiến đối thoại giữa Moscow và Tokyo đồng thời tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng Ukraine.

Mới đây, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã chủ động thực hiện một cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Bất kể những phức tạp trong mối quan hệ Nga-Nhật do tình hình Ukraine và biện pháp trừng phạt mà Tokyo áp đặt, hai ông Abe và Putin vẫn cố gắng duy trì liên lạc cá nhân. Ông Abe nhiều lần cho thấy nỗ lực giao tiếp với nhà lãnh đạo Nga.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe hy vọng giải quyết dứt điểm các vấn đề tranh chấp lãnh thổ với Nga để tiến tới ký kết một hiệp ước hòa bình. Còn Tổng thống Putin trong cuộc họp báo với đại diện các cơ quan thông tấn lớn của nước ngoài ở St. Petersburg ngày 20/ 6 cũng nhắc rằng ông mong muốn gặp Thủ tướng Nhật Bản. Đề cập tới vấn đề lãnh thổ liên quan đến hai nước, Tổng thống Putin  nói: "Mọi vấn đề đều có thể giải quyết. Nhưng một mình Nga không làm gì được…". Đồng thời, theo ông Putin để có tiến bộ về vấn đề lãnh thổ vốn đang lâm vào ngõ cụt, phía Nhật Bản cần đưa ra đề xuất mới.

Như vậy, đôi bên đều có nguyên vọng giải quyết tranh chấp lãnh thổ, việc chuẩn bị cho chuyến thăm của ông Putin tới Nhật Bản dường như đã bắt đầu. Điểm chính yếu còn lại là xây dựng nội dung hiệu quả cho chuyến đi. Rõ ràng, nếu các bên vẫn khăng khăng giữ lập trường cũ, từ chối bất mọi thỏa hiệp về lãnh thổ, thì tình hình vẫn không có lối thoát và chuyến đi của Tổng thống Nga đến Nhật Bản chỉ có tính chất tượng trưng.

Trên thực tế, hai bên còn rất xa mới đi đến thỏa hiệp vì lập trường của Nhật Bản và Nga là hoàn toàn khác biệt. Nhật Bản đề nghị trao lại cho nước này tất cả bốn hòn đảo tranh chấp thuộc Quần đảo Nam Kuril. Về phần mình, Liên bang Nga đã tuyên bố việc sửa đổi kết quả Chiến tranh thế giới II là điều không thể.

Phó chủ tịch Trung tâm Công nghệ chính trị Alexei Makarkin bình luận: "Đây là một vấn đề chính trị, tạo tiền lệ nguy hiểm cho sự nảy sinh các yêu sách lãnh thổ mới. Đối với xã hội Nga, các đảo này còn mang tính biểu tượng, một dấu hiệu về sự hiện diện của chúng ta ở Châu Á-Thái Bình Dương, biểu tượng của chiến thắng và sự tự tin. Nó giống như sự hiện diện của Hạm đội Biển Đen ở Sevastopol. Vì vậy tôi nghĩ chúng ta cần tiếp tục thúc đẩy và tăng cường hợp tác nhân đạo trên những đảo này. Dù sao chăng nữa, chúng ta vẫn cần tiếp xúc đối thoại với Nhật Bản. Đó là sự cần thiết xuất phát từ các yếu tố chính trị, kinh tế, các vấn đề quốc tế, bao gồm cả vấn đề an ninh… "

Tuy nhiên, Điện Kremlin cũng có một công thức khác tương đối thỏa hiệp. Gần đây, Tổng thống Putin từng ngỏ ý: "Chúng tôi sẵn sàng đối thoại với Nhật Bản về các đảo Kuril, kể cả dựa trên tài liệu năm 1956 đã được Quốc hội Nhật Bản phê chuẩn”. Đó là bản tuyên bố Liên Xô đồng ý xem xét khả năng chuyển cho Nhật Bản hai hòn đảo nếu hiệp ước hòa bình được ký. Thỏa thuận này không thành vì phía Nhật Bản muốn Nga trao trả tất  cả bốn hòn đảo.

Liệu hai bên có thể đề xuất với nhau điều gì mới mẻ trong năm 2015, sau bảy thập kỷ kết thúc Chiến tranh thế giới thứ II?