Khi nhắc đến trái cây, người ta thường nghĩ đến vị ngọt thanh, chua dịu, đôi khi là đắng nhẹ hay cay cay lạ miệng. Nhưng ở vùng núi rừng Tây Nguyên lại có một loại quả khiến ai từng nếm qua cũng phải bất ngờ, đó là quả muối rừng. Quả này có vị mặn tự nhiên, từng được người dân bản địa dùng thay thế muối trong nấu nướng hoặc làm gia vị chấm trong bữa ăn thường ngày.
Quả muối rừng tiết ra vị mặn như muối biển
Cây muối rừng còn gọi là sơn muối hay diêm phu mộc, là loài cây thân gỗ mọc hoang ở nhiều khu rừng sâu. Chúng có thể cao từ 2 đến 8 mét, phân nhiều cành, hoa màu vàng mọc thành chùm. Quả của cây muối rừng nhỏ như hạt đậu, lúc non màu xanh, khi chín chuyển sang vàng cam, đỏ hoặc nâu sậm tùy theo giai đoạn và thổ nhưỡng. Mỗi năm, cây bắt đầu ra hoa vào khoảng tháng 6, tháng 7, và kết trái từ tháng 10 đến tháng 11.
Quả này có ở núi rừng Tây Nguyên
Vị mặn của trái muối rừng rất riêng,: không gắt như muối hạt thông thường, mà nhẹ nhàng, sâu và đậm đà, mang theo chút chua chát, một chút hậu ngọt, như thể gom cả hương vị núi rừng vào từng giọt dịch mặn.
Ngày nay, khi ẩm thực bản địa được quan tâm nhiều hơn, trái muối rừng đang dần trở thành đặc sản được săn lùng. Một số đầu bếp đã bắt đầu đưa loại quả này vào món ăn như một loại gia vị tự nhiên, không chỉ giúp món ăn thêm đậm đà mà còn lưu lại dư vị độc đáo khó quên.
Ngoài việc dùng tươi, quả muối rừng còn được chế biến thành muối khô, gia vị bột hoặc ngâm chua để sử dụng quanh năm. Một cân muối rừng hiện có thể bán với giá từ 150.000-300.000 đồng/kg, tuỳ mùa và độ hiếm.
Chị Loan (ở Tây Nguyên) chia sẻ: "Cây muối rừng ra hoa thành từng chùm nhỏ màu vàng, rồi kết thành những trái bé xíu như hạt đậu, lúc non có màu xanh, khi chín chuyển dần sang đỏ thẫm rồi nâu sậm. Chính vào thời điểm quả vừa chín tới, người đồng bào sẽ tranh thủ vào rừng hái về, dùng làm gia vị thay cho muối. Quả muối rừng có vị mặn đặc trưng pha chút chua thanh, rất phù hợp để nêm nếm món ăn hoặc tẩm ướp thịt trâu trong những dịp lễ quan trọng như cưới hỏi, lễ hội truyền thống của buôn làng.
Ngày trước, muối rừng chín rụng đầy dưới gốc cây mà chẳng mấy ai để tâm. Có chăng cũng chỉ lượm vài nắm về làm gia vị cho bữa cơm thường nhật. Thế nhưng vài năm trở lại đây, các đầu bếp tại những nhà hàng lớn đã bắt đầu biết đến và săn lùng loại quả độc đáo này. Từ đó, người dân tộc thiểu số thi nhau vào rừng hái trái muối rừng già, tách lấy hạt, đem phơi khô để bán lại cho thương lái. Một số còn bày bán ven đường, nơi có nhiều du khách qua lại, khiến trái muối rừng từ món quà của núi rừng trở thành đặc sản được nhiều người tìm mua".
Cũng giống như các loại gia vị khác, quả muối rừng được làm gia vị để chế biến món ăn hảo hạng như cá chạch gai xốt hạt muối rừng ăn kèm ngũ vị lá. Ngoài ra, người ta còn giã hạt muối rừng thành bột rồi trộn với các món nộm hoặc chỉ cần chấm thịt lợn luộc với nước làm từ loại hạt này là ăn không biết ngán.